1928 yılında Ford ile anlaşma imzalayan Koçzade Vehbi Bey, Çankırı Caddesinde bir dükkân kiraladı. Deniz Subaylığından emekli Rahmi Bey ile kız kardeşinin kocası Kütükçüzade Halim Beyi ortak yaparak Ford Acentası mağazasını açarak işe başladı. Daha sonra da bir Bursa gezisinde tanıştığı Bursa Ford Acentasının Müdürü olan Reşit Katipoğlu’nu Ankara’ya transfer ederek kendisine satış kârından prim verdi. Aslen Tunuslu iyi bir aileden gelen Reşit Bey, İstanbul’un tanınmış fesçilerindendi. Fes yasak edilip şapkaya dönülünce işleri bozulmuş, o da otomobilden anladığı için bu ticaretin yolunu seçmişti. Ankara’da da başarılı olan Reşit Beyden hem Koçzade memnundu, hem kendisi, hem de Ford. Bunun üzerine Vehbi Bey, Reşit Beyi şirketine ortak yaptı. Ama bir süre sonra da Reşit Bey kendi başına olabilmek için Ford’un temsilcileriyle birtakım işler çevirmeye kalktı. Lisan da bildiği için onlarla anlaşması daha kolay oluyordu. Ama daha ilerideki yıllar Ford’un memurlarının Koçzade’ye giderek acentalığını iptal etmek istediklerini görecekti. Savaşa doğru gidiyordu dünya. Koçzade, Fordcuların acentada noksanları olduğunu anlatmalarına karşılık: —Bunu kabul etmiyorum. İyi bir satıcı bulacağım. Savaş da başladı. Bakalım siz nasıl mal göndereceksiniz? Size bu kadar yıl hizmet verdim. Bekleyin. Acentalığımı almayın, dedi. Türkiye’deki teşkilât Mısır’a bağlıydı o yıllar. Bir hayli mücadeleden sonra Koçzade, Ford acentalığının savaş sonuna kadar kendisinde kalmasını temine muvaffak oldu. Bu olay, Türkiye’de daha da gelişen otomobilciliğin başlangıcıdır.
Etiket arşivi: Ankara Paris Yollarında
ANKARA PARİS YOLLARINDA
Ankara tüccarlarından Ford’un acentesi Koçzade Vehbi Bey tren Sirkeci Garından ayrılırken fevkalâde mutlu ve heyecanlı idi. Yıllardan beri içinde olan bir özlemi gideriyor, nihayet hayalinde yaşattığı Avrupa’yı görmeye gidiyordu.
Semplon Ekspresi süratle Hadımköy, Çatalca istasyonlarını geçip Edirne’ye, Bulgaristan sınırına doğru hızla yollanırken Vehbi Bey düşünüyordu tatlı tatlı. Önce Sofya’ya uğrayacaklardı, oradan Romanya’nın âdeta küçük Paris denilen Bükreşi’ni görecekler; sonra Viyana, Berlin ve nihayet ver elini Paris gezilecekti.
Koçzade Vehbi Bey yalnız değildi bu yolculukta. Kınacızade Mustafa Bey ve çok yakın akrabası Çubukçuzade Arif Bey beraberdiler. Ankara’nın bu önemli ve pek genç tüccarları dil bilmedikleri için yanlarında çalışan bir mühendisi de tercüman olarak götürüyorlardı.
Koçzade Vehbi Bey 30 yaşlarında, işini pek seven ve 16 yaşından beri çalışarak başarı kazanmış, geleneklerine, dinine bağlı anne tarafından 600, baba tarafından 250 yıllık Ankaralı bir ailenin çocuğu idi. Keçiören’in Çoraklı semtinde bir yazlık evde 1901’de doğmuştu.
Osmanlı İmparatorluğu’nun başında Padişah Sultan Abdülhamid vardı o yıllar ama o görkemli imparatorlukta çöküntü başlamıştı. Padişah ise bir yandan Avrupalıların, bir yanda. Elektrik yoktu, gazyağı yakılıyordu lambalarda. Gazyağını iki litrelik tenekelerde Amerikalılar, İngilizler getiriyor ve satıyorlardı Ankaralılara.
Ülke bakımsızdı, yol yok, su yok, okul yok, ilaç yok, sağlık hizmeti diye bir şey yoktu. Ve Ankara küçük bir kasaba gibiydi.
Rumlar, Ermeniler ve Museviler idare ediyordu ticareti. Müslüman Türkler ise onların mağazalarında, işyerlerinde çalışıyorlardı.
En güzel evler, dükkanlar gayrimüslimlerindi. Pazar günleri tertemiz giyinir eğlenir, büyük caddelerde piyasa yaparak birbirlerini görürlerdi.
Müslüman aileler kendi içlerine kapanık yaşarlardı. Zenginler, Musevi ve Hıristiyanlara göre pek azdı. Bulgurlular, Kınacılar, Aktarlar ki bunların birkaç bin altın servetleri olduğu söylenirdi.
Zenginlik derecesine göre bu ailelerin çift atlı veya tek atlı arabaları, onlara hizmet verirdi. At ve eşek sahibi olmak bile bir başka varlık ölçüsüydü.
Mahalle mektebinden sonra Koçzade Vehbi Beyi, Hacıbayram Camii yanında bir ilkokula vermişlerdi. Birincilikle bitirmişti orasını. Sonra Taş Mektep’e, ardından idadiye geçmişti (günümüzün lise karşılığı). Fevkalâde başarılı bir öğrenci olmasına rağmen Vehbi Bey ısrarla okuldan ayrılmak ve ticaret hayatına atılmak istiyordu. Ailesinin bütün ısrarlarına rağmen tasdiknamesini okuldan aldığı zaman tam 15 yaşındaydı.
Koçzade, kendisine bu hayatı kararı verdiren sonun başlangıcı olayı hatırlayarak gözlerini yumdu ve hafifçe gülümsedi.
ANKARA’DA İLK VE TEK OTOMOBİL
Koçzade Vehbi Bey, ilk otomobili Ankara’da henüz iş hayatına atıldığı zaman görmüştü. Zaten Ankara’daki tek otomobilin sahibi Aslangül adında katolik bir tüccardı.
Yalnız civar kasabalardan, köylerden gelenler değil; Ankaralılar da hayretle bakarlardı bu otomobile. Şoför mahallinin yanları açık, yerden hayli yüksek, ince lastik tekerlekli fayton arabaları gibi bir şeydi bu.
Aslangüllerin otomobili Taşhan’ın önünden istasyona doğru insan taşımaya başlayınca herkesin şaşkınlığı büsbütün artmıştı.
Otomobilin arkasından çocuklar koşmaya başlamış:
—Gavur arabası, gavur arabası, diye bağırıyorlardı!
Ve bu şaşkınlık ile karışık yadırgama hayli zaman sürmüş; yıllar sonra üç beş araba daha Ankara’ya girince herkes artık otomobilin varlığına alışmıştı.
İşte Koçzade Vehbi Beyin gönlünde henüz idadide okurken yerleşmişti bu gavur icadı otomobil. Yalnız tek atlı, çift atlı araba değil; başarı, ticarette başarı kazanırsa otomobili de olabilirdi.
İLK İSTANBUL YOLCULUĞU
Genç tüccar ilk kez 1916 yılında yani 15 yaşındayken İstanbul’a gitmişti. İstanbul’u görmek, orayı ziyaret etmek, orada ne var ne yok anlamak istiyordu. İstanbul’da önüne geniş ufuklar açılacağını, küçük yaşına rağmen düşünebiliyordu Koçzade Vehbi Bey.
Aksi halde Ankara’da dar bir çevre içinde ne yapabilirdi ki? O, sadece Polatlı’ya kadar 40 kişilik bir vagonda gidip gelmişti o kadar.
Dükkanda beraber çalıştığı babası Koçzade Hacı Mustafa Efendi oğlunun hırsını, çalışkanlığını ve başarısını memnuniyetle izliyordu. İstanbul özlemini de çok iyi anlıyordu.
Nihayet bir gün babasının Reşat Bey adında bir dostu ile beraber Vehbi Bey İstanbul’u görmek fırsatına kavuştu.
İlk İstanbul seferinde 500 liralık mal aldı. Sonra yalnız yolculuk yapmaya başladı. Sirkeci’de Şahinpaşa Otelinde geceliği 65 kuruştan 4 kişilik odalarda kaldı. Daha sonraki yıllar iki kişilik odalara terfi ettirdi kendini, 80 kuruş ödedi. Nihayet bir gün bir liraya tek kişilik odada yatabilme mutluluğuna erişti. Daha ileriki yıllarda ise Koçzade Vehbi Beyi yine Sirkeci’de Özipek Palas’ta, Aydın Palas’ta göreceğiz. Bir geceliği birinde 450, diğerinde ise 225 kuruştur. Bakkallıktan hırdavata, hırdavattan köseleye ve yapı malzemesine geçerken fevkalâde başarılı oldu genç Koçzade. Hem tasarruf kurallarına riayet etti, hem de yenilikleri dikkatle izlemeye başladı.
Cumhuriyetin kurulması ve Ankara’nın başkent olmasıyla işleri daha da gelişen Koçzade Vehbi Bey önce kösele ve lastik, sonra inşaat malzemesinden kazandıklarıyla işlerini genişletmeye yöneldi.
Bu arada İstanbul’a geldikçe Ayazpaşa’da Park Otel’de kalıyor oraya günlük 10 15 lira ödüyordu.
Cumhuriyet devrinden önce ve cumhuriyetin ilk yılları ülkenin ihtiyacı bütün mallar petrol, ilaç, çay, kahve, kömür, kibrite kadar herşey dışarıdan gelirdi. Çimento da öyle. Hatta ünlü Marsilya kiremitleri Fransa’dan ithal edilirdi.
Ve Ankara, daha doğrusu Anadolu’nun hayatı İstanbul’a bağlıydı.cEn güvenli yol İstanbul-Ankara treniydi ki o da Kurtuluş Savaşı sırasında Eskişehir’e kadar işliyor, yaylı arabalarla ara mesafe alınıyordu.
MUSTAFA KEMAL PAŞA’NIN OTOMOBİLİ
Cumhuriyetin ilanından sonra Ankara hareketlendi. Hem Batılı tüccarlar, hem de İstanbul’daki temsilcileri Ankara’ya âdeta akmaya başladılar. Başkentte artık sık sık otomobiller görülüyordu. Mustafa Kemal Paşanın otomobilinin yanında, başkaları da Ankara caddelerinde dolaşırken halk bu gâvur icadına alışmıştı. Petrolü, İngiliz şirketleri satıyordu otomobil sahiplerine.
Devlete ait olanlarla birlikte 100 kadar otomobil vardı Ankara’da ve varlıklı aileler de birer otomobil sahibi olmaya heveslenmeye başlamışlardı. Henüz 23-25 yaşında kendi adına firmasını kuran genç işadamı Koçzade Vehi Bey ise babasının istememesine rağmen kırmızı Belier marka bir otomobil aldı. Fiyatı 3500 lira. Bir süre bu araba gündüzleri taksi olarak çalıştı, akşamları da Koçzade ailesini bağdaki evlerine götürdü.
O sıralar Chevrolet otomobillerinin Ankara acentası, subaylıktan ayrılma Avni Bey adında bir zattı. İstanbul’dan getirdiği otomobilleri satarak bol para kazanıyordu. Ama eğlence hayatında çok para harcamasıyla bütün dikkatleri üzerine çekiyordu. Chevrolet ve Ford otomobilleriyle, Chrysler büyük bir rekabet halindeydi. Türkiye ise bu firmalar için önemli bir pazardı. Chevrolet’nin Ankara’da acentası olur da Ford’un olmaz mı? Ford’un memurlarından Mr.Chent ile Muhittin Akçor başkente gelince kısa bir araştırmadan sonra Koçzade Vehbi Bey ile temas kurdular.Zira bu dinamik ve yetenekli işadamı belli ki Ford’u en iyi pazarlayacak insandı. Ancak otomobil ticareti konusunda hiç bir deneyimi yoktu. Bu nedenle Koçzadeye bu işten anlayan iki arkadaşı ile işbirliği yapmasını, ayrı bir dükkan açmasını önerdiler. 1927 yılı idi. Koçzade Vehbi Bey, bir yıl kadar önce teyzesinin kızı Sadberk Hanım ile evlenmişti. Babası ise 1917’de kurduğu Koçzade Mustafa Rahmi firmasını oğluna devretmişti. Aynı zamanda Ankara Ticaret Odası İdare Heyeti Başkanlığına seçilmişti genç Koçzade. Ama Ford acentalığı gibi önemli bir teklifi alınca hemen babasına koşup ona sevinç içerisinde haberi iletti. Mustafa Bey, oğlunun öteden beri otomobil tutkusu içinde olduğunu biliyordu.
—Avni Beyin durumunu görüyorsun oğlum, dedi. Vur patlasın, çal oynasın. Sen bu şoförlerle baş edemezsin. Elindeki parayı da batıracaksın, bu işe girme, diye karşı çıktı. Genç Koçzade otomobilin ne kadar büyük istikbali olduğunu görüyor ve bu işi de başaracağına inanıyordu. Bu nedenle baba ile oğul bir hayli tartıştılar. Yaşlı adam bu arada hayli yorulmuş ve üzülmüştü. Sonunda oğlunun o güne kadar yaptığı her işte başarılı olduğunu gören Koçzade Mustafa Bey eğer izin vermese oğlunun fevkalâde kırılacağını görerek evet demek zorunda kaldı.